Jak rozwijać u dziecka zainteresowania światem?

Przykłady zabaw badawczych do wykonania w domu.

Zebrała Aleksandra Kubik  na podstawie książek S. Elbanowskiej pt. „ Jak zadziwić przedszkolaka tym, co świeci, pływa, lata?”   

• „Co znajduje się w butelce?”- doświadczenie, które ma celu uzmysłowienie dzieciom, że wokół nich jest powietrze. Bierzemy miskę wody i małą butelką np. po syropie (potem dołączamy także gąbkę, słomki, szklankę, mały drewniany klocek). Dziecko zanurza butelkę w wodzie, obserwuje wydostające się bąbelki (to pęcherzyki powietrza – powietrze jest gazem, dlatego go nie widzimy) Potem dzieci kontynuują doświadczenie ze szklanką i drewienkiem, z gąbką.
• „Czy można ścisnąć powietrze? – w tym doświadczeniu dzieci poznają tajemnice powietrza. Bierzemy strzykawkę i palcem jednej dłoni zatykamy otwór na igłę, drugą ręką próbujemy docisnąć tłok do końca, czujemy opór, gdy puścimy tłok nie odrywając palca od otworu na igłę okazuje się, że tłok przesuwa się z powrotem. Dzieci dochodzą do wniosku, że powietrze można ściskać i rozszerzać a np. drewnianego klocka nie uda nam się ścisnąć! Potem dzieci bawią się nadmuchiwanymi zabawkami, mogą też przyjrzeć się pompce rowerowej, dętce rowerowej.
• „Co się dzieje z powietrzem, kiedy jest gorące? - w tym doświadczeniu dzieci poznają tajemnice powietrza. Na stoliku ustawiamy plastikową butelkę, wysokie przezroczyste naczynie z tworzywa, balon, czajnik bezprzewodowy z wodą. Nakładamy balon na szyjkę butelki, wkładamy butelkę do wysokiego naczynia i wlewamy gorącą wodę do naczynia. Dzieci obserwują, że balon zaczyna się wypełniać powietrzem i podnosi się. Potem dzieci bawią się w puszczanie mydlanych baniek.
• „Co to jest wiatr?” – zabawy zmierzające do uświadomienia dzieciom, że wiatr to ruch powietrza. Zaczynamy od obserwacji w ogrodzie przedszkolnym – kołyszące się liście, gałęzie itp., obserwowanie poruszających się chusteczek trzymanych za jeden róg. Potem w sali bierzemy balon, piórka, papierki, watę, piłeczki pingpongowe. Nadmuchujemy balonik a następnie wypuszczamy z niego powietrze kierując je na leżące lekkie przedmioty, obserwujemy jak przedmioty przesuwają się. Następnie zastanawiamy się, jak sami możemy powodować ruch powietrza. Składamy wachlarz i poruszamy nim energicznie – czujemy wtedy wiaterek.
• „Dlaczego wiruje papierowy waż?” – doświadczenie uświadamiające dzieciom jak powstaje wiatr. Z brystolu wycinamy spiralę zostawiając w środku małe kółko, które mocujemy na sztywnym druciku, drugi koniec drucika mocujemy w modelinie. Rozciągamy spiralę tak, aby powstał papierowy wąż, pod wężem umieszczamy podpaloną świeczkę i obserwujemy, co dzieje się z wężem. Wąż zaczyna się obracać i wirować. Ogrzane powietrze unosi się do góry i wprawia w ruch papierowego węża. W powietrzu jest podobnie, słońce nagrzewa powietrze a na jego miejsce napływa zimne powietrze i to właśnie powoduje powstawanie wiatru. Na koniec można przeprowadzić z dziećmi rozmowę wykorzystując fotografie, ilustracje z gazet – na temat negatywnego i pozytywnego wpływu wiatru na środowisko ( wiatraki – źródło energii, rozsiewanie nasion roślin, poruszane siłą wiatru żaglowce, szkody wywołane silnymi wiatrami).
• „Jak można określić kierunek wiatru?” – zabawy z chusteczką, wiatrakiem, latawcem. Możemy wspólnie z dziećmi wykonać proste zabawki a potem na powietrzu odpowiedzieć na nurtujące nas pytanie.
• „Filtr do oczyszczania brudnej wody” – wykonanie prostego urządzenia do oczyszczenia wcześniej przyniesionych próbek wody z różnych środowisk wodnych. Przecinamy dużą plastikową butelkę na wysokości 1/3 od jej dna, dolna część butelki to będzie zbiornik na oczyszczoną wodę, część butelki z szyjką zostaje odwrócona do dołu i wypełniona: flanelową szmatką, gazą ( lub ligniną), węglem drzewnym, żwirkiem, piaskiem. Do takiego filtru wlewamy brudną wodę.
• „Co tonie a co pływa?” – doświadczenie mające na celu uświadomienie dzieciom, jak niektóre przedmioty zachowują się w wodzie. Przygotowujemy miskę z wodą i gromadzimy różne przedmioty: plastikowa mydelniczka, mydło, metalowy kapsel otwarty i zwinięty, plastelina ( uformowana w kulkę i talerzyk), piórko, drewienko itp. Młodsze dzieci mogą wysnuć uproszczony wniosek – lżejsze przedmioty unoszą się na wodzie, cięższe toną. Starsze dzieci można zainteresować siłą wyporu, która działa na przedmioty zanurzone w wodzie – przecież okręty pływają a nie toną chociaż zbudowane są z metalu.
• „Stany wody” – doświadczenia prowadzące do poznania różnych stanów wody, procesu zamiany płynu w ciało stałe lub w gaz. Dzieci nalewają wodę do foremek różnego kształtu i wkładają do zamrażarki. Po kilku godzinach wyciągają foremki – dotykają, stwierdzają, że lód jest zimny, mokry, gładki, twardy, przezroczysty; wyciągają wnioski – żeby woda zamarzła musi być zimno, niska temperatura. Odkładają lód w nasłonecznione miejsce i znowu obserwują, potem określają właściwości fizyczne wody.                                                                                      
• „Skąd się bierze deszcz w przyrodzie? – to seria doświadczeń prowadzących do uświadomienia dzieciom, że woda cały czas krąży w przyrodzie. Nalewamy do szklanki gorącą wodę i przykrywamy szklankę spodkiem. Po chwili zdejmujemy spodek i okazuje się, że na spodku znajdują się kropelki wody. Woda zbudowana jest z maleńkich cząsteczek, które się poruszają, im woda jest cieplejsza tym ruch ich jest szybszy i te cząsteczki, co są na powierzchni unoszą się do góry. Na górze zaś panuje niższa temperatura i para wodna zamienia się w kropelki wody. Woda paruje nie tylko w wysokich temperaturach – zostawmy na talerzu wodę i odczekajmy kilka dni, woda wyparuje. W doświadczeniach woda parowała ze szklanki i z talerzyka, na ziemi zaś paruje ze zbiorników wodnych – mórz, stawów, jezior itp. W powietrzu para wodna unosi się do góry , na pewnej wysokości w niskiej temperaturze powietrza powstają chmury a z nich padają deszcze.
• „Co rozpuszcza się w wodzie, a co nie? – doświadczenia ukazujące jakie substancje rozpuszczają się w wodzie, które częściowo, a które w ogóle się nie rozpuszczają. Do zabawy można przygotować: sól, cukier, proszek do prania, kaszę, mąkę, piasek, glinę itp. Dzieci obserwują jak zmienia się kolor wody i jej konsystencja. Do doświadczenia z gliną przygotowujemy: słoik, wkładamy do niego lejek, do lejka wciskamy kawałek waty , na wacie układamy grudkę gliny, lejemy wodę do lejka i obserwujemy, czy woda przecieka przez glinę. Podobne doświadczenie przeprowadzamy z piaskiem.
• „Czy w każdy dzień może być cień?” – zabawy mające na celu wyjaśnienie powstawania zjawiska cienia i warunków niezbędnych dla jego zaistnienia. Zaczynamy od pobytu w ogrodzie przedszkolnym – zwracamy uwagę dzieci na pojawiający się na słońcu cień, dzieci obserwują swój cień, cień kolegów, cień drzew i innych rzeczy, dzieci dostrzegają, że cień powtarza nasze ruchy. Innym razem rysujemy cienie swojego kolegi – dokonujemy tego 3 razy w ciągu dnia: rano, w południe i po południu. Dzieci ustawiają się tak, aby ich cień był za nimi. Dziecko obrysowuje stopy kolegi patykiem a potem obrysowuje jego cień. Zaznaczamy swój cień. Następuje zmiana ról. Dzieci obserwują położenie słońca – mają je za sobą. W południe cień zmieni swoje położenie i będzie krótszy. Po południu cień będzie długi ale znajduje się z innej strony. Za każdym razem zwracamy uwagę na położenie słońca.                                                Po tych doświadczeniach możemy zająć się kwestią: czy promienie słoneczne przechodzą przez ludzi, drzewa, domy, szyby, wodę? Dzieci po obserwacji wnioskują, że jedne ciała przepuszczają promienie słoneczne a jedne nie – wtedy pojawia się cień. Pokazujemy dzieciom też inne źródło światła, które pozwoli, aby powstał cień. Przy zasłoniętych żaluzjach prowadzimy zabawy z cieniem.
• „Czy można zobaczyć iskry elektryczne?” – zabawy z elektrycznością Zaczynamy od obserwacji sweterków ( z domieszką tworzyw sztucznych), które ściągamy a one wydają dziwne trzaski, gdy jest ciemno to można nawet dojrzeć iskry elektryczne. Podobne trzaski dzieci mogą usłyszeć głaskając kota. Potem przeprowadzamy kilka ćwiczeń, np. pocieramy bursztyn, grzebień, długopis o wełniany szalik i obserwujemy jak te przedmioty się zachowują – przyciągają drobne kawałeczki papierków. Gdy rozczesujemy włosy grzebieniem możemy też zaobserwować dziwne zjawisko – „włosy stają dęba”. Nadmuchany balon można naelektryzować pocierając go o włosy lub gazetę – dzieci bawią się i obserwują co się dzieje – balon unosi włosy do góry, przyciąga je; a gdy taki naelektryzowany balon zbliżymy do lejącej się wody z kranu to zaobserwujemy jak woda odchyla się w stronę balonu. Potem zawieszamy dwa nadmuchane balony na nitkach, elektryzujemy je i obserwujemy jak się odpychają.